Ioan, một người trung niên sống tại thị trấn 1.650 dân Răscruci ở Rumani không hề thích internet. Thị trấn này cách thành phố Cluj 15 dặm và có cả khu thị trấn lẫn nông trại. Người dân ở đây bao gồm nông dân, tiểu thương và công nhân các nhà máy. Vào những ngày hè, một chiếc xe lượn quanh các con phố để rao bán dưa hấu bằng chiếc loa tự chế.

Ioan có hai công việc. Anh là người chăn cừu bán thời gian tại các khu chăn thả ở địa phương. Anh còn làm việc tại sân bay gần đó, chở khách đến và đi từ những chiếc máy bay vận hành bởi hãng hàng không giá rẻ.

Với Ioan, truy cập internet là một việc làm không phù hợp. Internet không quan trọng, anh nói, cho những người như chúng tôi bởi chúng tôi không có nhiều thời gian. Những cư dân Răscruci cùng hoặc già hơn Ioan cũng có quan điểm tương tự. Họ không truy cập internet bởi nó là thứ chỉ dành cho lớp trẻ dù mức phí truy cập không hề đắt.

 

Ioan có một chiếc điện thoại di động cơ bản nhưng nhiều người lớn tuổi anh quen chỉ sử dụng điện thoại cố định. Một người bạn 84 tuổi của Ioan đã từ chối khi anh cố gắng tặng ông ấy một chiếc điện thoại di động bởi ông cho rằng điện thoại di động sẽ làm phiền ông cả ngày.

Ioan và những người bạn của anh cũng không sử dụng internet. Rumani có 20 triệu dân và khoảng 4 triệu người sống ở nước ngoài. Sử dụng điện thoại cố định có thể là một thói quen lạc hậu nhưng nó giúp những người lớn tuổi ở Rumani giữ liên lạc với người thân ở nước ngoài. Có một sự thật khá khôi hài là nhà máy của Nokia, ông lớn một thời trong làng điện thoại di động thế giới, nằm cách thị trấn chỉ vài dặm nhưng cư dân ở Răscruci vẫn không thích sử dụng điện thoại di động.

Maria Revnic từng làm việc cho Nokia. Cô đang ở độ tuổi 20, sống tại Cluj, và đã từng làm bốn công việc trong lĩnh vực công nghệ ở Rumani (đất nước tự hào có số lượng lao động IT bình quân trên dân số cao nhất châu Âu).

Giống như nhiều nhân lực kỹ thuật cao khác ở Cluj, Revnic ca ngợi những lợi ích của ngành công nghiệp này. Cô cho rằng sự cạnh tranh gia tăng đã giúp cải thiện điều kiện lao động không chỉ cho cô mà còn cho các ngành công nghiệp khác. Ngành công nghiệp công nghệ cao ở Rumani đãi ngộ tốt cho tất cả mọi người, đặc biệt là phụ nữ.

Làm thế nào mà một quốc gia gắn bó với các thiết bị công nghệ lạc hậu lại có thể biến các thành phố của họ thành trung tâm kết nối thu hút các tài năng IT trẻ như Revnic? Và ngược lại, tại sao những người lớn tuổi như Ioan lại không quan tâm đến sự biến đổi trong kết nối này mặc dù nó đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi nền kinh tế quốc gia?

***

Trong tháng Ba, Bernie Sanders của Đảng Dân chủ Mỹ đã tuyên bố trên Twitter rằng: "Hiện tại, người dân sống ở Bucharest, Rumani có thể truy cập mạng internet tốc độ nhanh hơn nhiều so với hầu hết người Mỹ. Đó là một điều khó chấp nhận và phải thay đổi". Tiếp đó là một tweet khác:"Truy cập internet tốc độ cao không còn là một thứ xa xỉ. Nó rất quan trọng bởi sẽ giúp vùng nông thôn Mỹ được kết nối và giao thương với phần còn lại của thế giới".

 

Sanders dường như muốn kêu gọi Hoa Kỳ cải thiện dịch vụ kết nối băng thông rộng của họ. Tuy nhiên, người dân Rumani cảm thấy bị xúc phạm. Họ cho rằng trong tweet đầu tiên, Sanders cố tình mỉa mai việc ưu tiên kết nối băng thông rộng nhanh hơn tại Mỹ của một đất nước lại hậu như Rumani.

Nhưng chỉ một tháng trước khi Sanders đăng tweet của ông, Ngân hàng Thế giới thống kê được rằng 9 trong 15 thành phố có tốc độ internet băng thông rộng nhanh nhất thế giới nằm ở Rumani, vượt cả những quốc gia cực mạnh về tốc độ Internet như Hàn Quốc hay Nhật Bản.Người dân Rumani, kể cả ở khu vực Răscruci, được sử dụng mạng internet với tốc độ download trung bình 50 Mbps, nhanh gấp hai lần mức trung bình tại Mỹ.

Kết nối tốc độ cao tạo một lợi thế cho nền kinh tế đất nước, góp phần thúc đẩy các ngành công nghệ như game và phần mềm. Các chính sách giảm thuế khiến Rumani trở thành một địa điểm hấp dẫn cho ngành công nghiệp outsourcing công nghệ và nâng đỡ các đổi mới tại địa phương trong các lĩnh vực như công nghệ sinh học. Và rất nhiều "digital nomads" đang đổ xô về Rumani để an cư lạc nghiệp.

Tuy nhiên, nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cũng cho thấy một số thông tin thú vị. Trong khi phần lớn người dân Rumani tận hưởng kết nối internet tốc độ cao hơn so với hầu hết người dân ở các quốc gia châu Âu khác thì một phần ba dân số Rumani chưa bao giờ sử dụng internet. Một nửa số hộ gia đình không được trang bị kết nối internet băng thông rộng và một nửa số hộ gia đình thậm chí còn không có máy tính.

 

Phần nào sự chênh lệch này thể hiện theo phân bố địa lý. Các thành phố ở Rumani thường được trang bị đầy đủ kết nối internet và người dân rất thông thạo công nghệ. Trong khi đó, internet bị coi là ít quan trọng ở vùng nông thôn nơi một nửa dân số Rumani sinh sống. Thực trạng này cũng diễn ra trên tất cả các quốc gia toàn cầu. Ước tính 64% số người chưa từng truy cập internet toàn cầu trong năm vừa qua sống tại các khu vực nông thôn.

Một yếu tố khác dẫn tới sự chênh lệch đó là sự khác biệt về thế hệ. Dẫu vậy, khoảng cách thế hệ giữa những người dân Rumani có những khía cạnh rất độc đáo, mang tính lịch sử. Alin Maniu, một doanh nhân tuổi 20 ở Cluj, chia sẻ rằng: "Người lớn tuổi ở Rumani như sống ở hai thế giới". Lớn lên dưới chế độ độc tài và trải qua quá trình thay da đổi thịt của đất nước thành một thế giới hoàn toàn khác khiến họ ghét những thứ hiện đại.

Sự thay đổi của Rumani diễn ra khá nhanh. Chỉ một thập kỷ trước, cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc của Rumani vẫn còn khá thưa thớt, chỉ 20% dân số được sử dụng điện thoại cố định và chỉ 5,5% được tận hưởng kết nối internet băng thông rộng.

Trong những thập kỷ đầu tiên của chế độ tư bản Rumani các doanh nhân lên nắm quyền và tập trung vào việc thiết lập một cách nhanh chóng mạng lưới internet băng thông rộng tại khu vực thành thị. Nhà cung cấp viễn thông nhà nước trở thành một trong số nhiều lựa chọn nhưng không ưu việt hơn bao nhiêu so với các nhà cung cấp tư nhân non trẻ.

Maria Revnic, một lao động kỹ thuật từ Cluj, là một đứa trẻ trải qua quá trình chuyển đổi của quốc gia. "Chúng tôi giống như bọt biển, tò mò về tất cả mọi thứ bên ngoài", cô nói. Chương trình TV lúc cô còn nhỏ chỉ phát vài giờ mỗi ngày. Người dân rất khao khát các phương tiện giải trí, theo dõi tin tức khác.

Giống như TV, khi internet tới nó đã trở nên phổ biến. Cătălin Marinescu, chủ tịch của ANCOM - hãng điều tiết viễn thông độc lập ở Rumani cho biết khả năng tiếp nhận tiếng Anh, ngôn ngữ chính của internet, giúp người dân Rumani nổi trội hơn so với làng giềng.

 

Công nghệ ở thành phố đã phát triển vượt bậc. Thị trường cạnh tranh mạnh đẩy mức giá giảm xuống và tốc độ được tăng lên. Các nhà cung cấp mạng cũng năng động trong việc tìm thị trường mới.

Tuy nhiên, còn rất nhiều ngôi làng xa xôi, nơi việc cung cấp internet trở thành một thách thức. Trong một ngôi làng nhỏ bên sườn đồi có tên Scărișoara, chỉ có thể tới được bằng trực thăng, thiết bị viễn thông được đặt ở trên đồi và chạy bằng điện mặt trời bởi chưa có điện lưới. Tất cả cơ sở hạ tầng này được triển khai bởi ANCOM sau cuộc đấu giá quyền triển khai, mở rộng khu vực phủ sóng tới các khu vực xa xôi chưa được phục vụ.

Nhìn chung, hầu hết người dân Rumani đều có quyền lựa chọn. Báo cáo của ANCOM cho biết 97% người dân tại quốc gia này có thể lựa chọn giữa ít nhất hai nhà cung cấp dịch vụ internet. Sự cạnh tranh khiến mức giá giảm đi.

Dẫu vậy, mức giá internet vẫn chưa là rẻ với tất cả mọi người dân Rumani. Cơ quan thống kê của Liên Minh châu Âu ước tính rằng 40% dân số Rumani có nguy cơ phải sống trong nghèo đói hoặc không được hưởng các ưu đãi xã hội. Với nhóm người bị thiệt thòi về kinh tế này vài đô la mỗi tháng cho dịch vụ internet cũng quá mức chi trả của họ.

Một nghiên cứu của Google nhấn mạnh rằng Rumani vẫn còn một số hạn chế về kết nối internet băng thông rộng. Mặc dù xếp hạng đầu trong khối EU về tốc độ kết nối internet và số lượng cá nhân sử dụng mạng xã hội nhưng Rumani xếp gần cuối trong bảng các hạng mục như tích hợp các công nghệ kỹ thuật số, kết nối và nguồn nhân lực. Trong khi các cơ quan chính phủ cố gắng làm cho nhiều dịch vụ được tiếp cận hơn và các thương gia bắt đầu từ từ phát triển cơ sở hạ tầng thương mại điện tử thì theo báo cáo vấn đề lớn nhất là: "Kỹ năng kỹ thuật số nghèo nàn của xã hội Rumani tạo ra một trở ngại đặc biệt cho việc phát triển kỹ thuật số".

Như vậy cho tới nay, việc phát triển kỹ thuật số chủ yếu mang ý nghĩa cung cấp quyền truy cập internet tới càng nhiều người càng tốt. Chương trình Biblionet hoàn thành trong năm 2014 có mục đích hiện đại hóa các thư viện tại Rumani với máy tính và truy cập internet. Được biết, 600.000 người Rumani có cơ hội truy cập internet lần đầu tại các thư viện được trang bị kết nối internet. Trong khi đó, một vài dự án của chính phủ nhắm mục tiêu phủ sóng internet tới 100% lãnh thổ Rumani, bao gồm việc buộc các nhà mạng phủ sóng internet tới các khu vực xa xôi như Scărișoara.

 

Dù vậy, nâng cao kỹ năng kỹ thuật số là một việc khá khó khăn. Hầu hết người Rumani đều có thể truy cập internet nhưng những người không có động lực kết nối internet như Ioan thì sao? Anh cảm thấy mệt mỏi khi phải làm hai công việc một lúc nhưng chia sẻ rằng không tìm thấy bất cứ lợi ích nào trong việc truy cập internet.

Người hàng xóm của Ioan, tên là Octavia, thường sử dụng điện thoại cố định để gọi cho người thân đang làm việc tại Ý. Anh ta không nhìn thấy bất cứ lợi thế nào trong việc sử dụng các cuộc gọi miễn phí qua internet. Cả hai đều cho rằng internet được dành cho những người khác, những người trẻ tuổi, có học thức và những người làm công việc văn phòng.

Xét trên một vài khía cạnh, rất dễ vượt qua các rào cản thương mại và công nghệ của việc phủ sóng internet tốc độ cao với chi phí thấp ở Rumani. Nỗ lực đó phần lớn đã thành công, giúp quốc gia này tự hào về tốc độ kết nối internet của nó. Bây giờ tới phần khó hơn: Thuyết phục những người như Ioan tận dụng lợi thế của internet.