Một cuộc khảo sát do Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (Việt Nam) thực hiện vào tháng 12/2024 cho thấy cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có một người phải đối mặt với các trò lừa đảo trực tuyến. Năm 2024, người Việt đã mất tổng cộng 18,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 744 triệu USD do lừa đảo trực tuyến. Theo Global Initiative, năm 2023, Việt Nam có mức tăng cao nhất về gian lận deepfake trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương (25,3%), tiếp theo là Nhật Bản (23,4%). 

Trong thế giới hiện đại nơi công nghệ được ứng dụng khắp nơi như hiện nay, chúng ta chia sẻ dữ liệu cá nhân của mình trên nhiều nền tảng, ví dụ như để mở tài khoản ngân hàng, tạo tài khoản mạng xã hội, đăng ký khóa học trực tuyến hoặc đăng ký thành viên của một trang web nào đó, thậm chí là để giải trí với các ứng dụng chỉnh sửa video hoặc chỉnh sửa ảnh. Khi dữ liệu của chúng ta được đưa lên môi trường trực tuyến, cũng là lúc chúng ta đặt câu hỏi về việc những dữ liệu này cần được bảo vệ như thế nào.

NGÂN HÀNG BẢO VỆ KHÁCH HÀNG NHƯ THẾ NÀO?

Với 87% người trưởng thành tại Việt Nam có tài khoản ngân hàng và khoảng 95% giao dịch được thực hiện qua các kênh trực tuyến, cách các ngân hàng có thể bảo vệ dữ liệu cá nhân của khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Sinh trắc học, vốn được ưu tiên sử dụng như một cổng bảo mật tại Việt Nam, vẫn là một trong những công cụ xác thực tiên tiến nhất hiện nay để ngăn chặn các nỗ lực gian lận liên quan đến AI.

Tuy nhiên, dù có khả năng tăng cường bảo mật, sinh trắc học vẫn có thể bị làm giả để đánh lừa hệ thống do vẫn chưa có sinh trắc học hành vi. Ngoài ra, các hệ thống khác nhau có thể không tích hợp được, từ đó gây ra lỗ hổng bảo mật, trong khi mã hóa kém và lưu trữ tập trung gia tăng khả năng rò rỉ dữ liệu bắt nguồn từ các vụ vi phạm.

Hiện nay, các ngân hàng tại Việt Nam đang triển khai phương pháp bảo mật nhiều lớp. Đầu tư vào AI và các thuật toán máy học tiên tiến là rất quan trọng để phát hiện theo thời gian thực các bất thường do công nghệ deepfake.

 

Phillip Wright, Giám đốc cấp cao Khối nghiệp vụ ngân hàng, HSBC Việt Nam 

Khi nhắc đến ngân hàng, mọi người thường hay liên tưởng tới các khái niệm truyền thống, tuy nhiên, các ngân hàng trên thực tế đã liên tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng cải tiến và các dịch vụ xác thực mới trong nhiều năm.

Họ cũng áp dụng chiến lược bảo mật toàn diện, bao gồm thiết lập quan hệ đối tác với các công ty an ninh mạng nhằm cung cấp các chương trình đào tạo toàn diện cho nhân viên ngân hàng, cũng như thực hiện các chiến dịch nâng cao nhận thức cho khách hàng về các rủi ro liên quan đến dữ liệu sinh trắc học.

Một yếu tố quan trọng khác để các ngân hàng có thể xây dựng được hệ thống phòng thủ mạnh mẽ của họ là các chính sách và quy định cứng rắn hướng dẫn việc tuân thủ đạo đức và bảo mật khi sử dụng dữ liệu sinh trắc học.

Đây cũng là lúc chúng ta có thể yêu cầu nỗ lực hợp tác giữa các cơ quan chức năng, ngân hàng và các nhà cung cấp công nghệ. Sự hợp tác này nên tập trung vào việc tạo ra tiêu chuẩn thống nhất cho các quy trình thu thập và xác thực dữ liệu sinh trắc học để đảm bảo tính tương thích và bảo mật trên các nền tảng.

Xây dựng chính sách là một sự hỗ trợ quan trọng, trong đó Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các khung pháp lý rõ ràng để bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư của người dùng, đồng thời phát triển cơ sở hạ tầng nhận dạng sinh trắc học cho xác thực nhiều lớp.

Hơn nữa, việc tích hợp liền mạch công nghệ sinh trắc học vào các hệ thống ngân hàng hiện có sẽ tạo điều kiện để dễ sử dụng và bảo mật. Và cuối cùng, một Mạng lưới Tín thác Sinh trắc học Việt Nam có thể đóng vai trò là một nền tảng trung tâm an toàn để chia sẻ và tiêu chuẩn hóa dữ liệu giữa các ngân hàng và cơ quan quản lý.

LÀM SAO BẠN TỰ BẢO VỆ CHÍNH MÌNH

Các ngân hàng đã thực hiện một số hành động để bảo vệ dữ liệu của chính họ và các khách hàng khỏi bất kỳ mối đe dọa an ninh mạng nào trong thời đại số ngày nay.

Tuy nhiên, những người có thể bảo vệ dữ liệu, danh tính người dùng tốt nhất chính là bản thân họ. Chúng ta được cảnh báo rằng công nghệ deepfake tiếp tục được nâng cấp nhanh chóng trong năm 2025, có nghĩa là việc phân biệt nội dung thật giả sẽ càng khó khăn hơn, và do đó, dữ liệu sinh trắc học của chúng ta dễ bị giả mạo hơn.

Vì vậy, các ngân hàng như HSBC luôn cảnh báo khách hàng tuyệt đối không chuyển tiền khi bị đe dọa, không nhấp vào đường dẫn hoặc chia sẻ thông tin cá nhân trên bất kỳ nền tảng đáng ngờ hoặc cho bất kỳ người lạ nào, và không bao giờ chia sẻ mã OTP, CVV cho bất kỳ ai kể cả nhân viên ngân hàng.

Khi chiến thuật của tội phạm mạng ngày càng phát triển, hãy luôn cảnh giác với dữ liệu cá nhân của bạn khi chúng được đưa lên môi trường trực tuyến. Thường xuyên cập nhật mật khẩu và sử dụng xác thực nhiều lớp có thể tạo thêm tầng bảo mật. Và cuối cùng, hãy luôn tìm hiểu và cập nhật thông tin về các xu hướng gian lận mới.

Công nghệ tiên tiến đã mang đến sự tiện lợi và trải nghiệm tốt hơn cho chúng ta. Tuy nhiên, rủi ro an ninh mạng vẫn đang rình rập xung quanh. Các ngân hàng có trách nhiệm nâng cấp hệ thống, cải thiện trải nghiệm khách hàng đồng thời bảo vệ dữ liệu và tài sản của họ. Trong khi đó, mỗi cá nhân cũng cần chịu trách nhiệm với chính dữ liệu cá nhân của mình vì đó là tài sản vô giá.

Phillip Wright, Giám đốc cấp cao Khối nghiệp vụ ngân hàng, HSBC Việt Nam

Phillip Wright

Động lực thúc đẩy kinh tế địa phương và quốc gia

Với chức năng ươm tạo mô hình kinh doanh mới với công nghệ tiên tiến, những sáng kiến từ đại học khởi nghiệp thường gắn liền với giải quyết những vấn đề cấp bách của xã hội, từ đô thị hóa, giao thông, năng lượng cho đến môi trường, biến đổi khí hậu.

Một trong những lợi ích lớn nhất của đại học khởi nghiệp là sự kết nối chặt chẽ với xu thế tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Khởi nghiệp trong trường đại học có thể giúp địa phương ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, giảm phát thải carbon, tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và nâng cao chất lượng sống của người dân. Xu hướng chuyển đổi số và nền kinh tế số trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng là động lực quan trọng giúp các trường đại học khởi nghiệp trở thành trung tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Không chỉ dừng lại ở mức độ địa phương, đại học khởi nghiệp còn mang lại tác động trên quy mô quốc gia. Một hệ sinh thái khởi nghiệp năng động không chỉ tạo ra việc làm mà còn góp phần gia tăng đáng kể nguồn thu ngân sách. Tại TP.HCM là minh chứng rõ ràng: Với khoảng hơn 2.000 DN khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong tổng số 300.000 DN đang hoạt động, Thành phố đóng góp khoảng 23% ngân sách cả nước. Điều này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa sự phát triển của DN khởi nghiệp và mức độ tăng trưởng kinh tế của một địa phương hay quốc gia.

Lợi ích của những trường đại học khởi nghiệp

Việc chuyển đổi sang mô hình đại học khởi nghiệp mang lại lợi ích to lớn cho chính các trường tiên phong trong xu hướng này. Trước đây, nguồn thu chủ yếu đến từ học phí khiến các trường đại học phụ thuộc nhiều vào quy mô tuyển sinh. Tuy nhiên, với mô hình đại học khởi nghiệp, nguồn tài chính của nhà trường sẽ được mở rộng đáng kể thông qua thương mại hóa công nghệ, chuyển giao tri thức và sự đóng góp từ DN khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Một trong những nguồn thu quan trọng là từ việc ứng dụng và chuyển giao công nghệ mới, mô hình kinh doanh sáng tạo được nghiên cứu và phát triển ngay trong trường đại học. Những sản phẩm này không chỉ tạo ra giá trị thực tiễn mà còn mở ra cơ hội hợp tác với DN, chính quyền địa phương và các tổ chức quốc tế. Đồng thời, khi DN khởi nghiệp được hình thành từ trường đại học bước vào giai đoạn phát triển, nguồn thu từ sản xuất, kinh doanh sẽ đóng góp đáng kể cho nhà trường.

Bên cạnh lợi ích tài chính, mô hình này còn giúp nâng cao thương hiệu và danh tiếng. Một trường đại học không chỉ dừng lại ở đào tạo và nghiên cứu mà còn là trung tâm sáng tạo, ươm tạo DN và đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế - xã hội sẽ tạo dựng được uy tín vững chắc. Trường càng có nhiều chương trình khởi nghiệp thành công càng có nhiều công nghệ được ứng dụng vào thực tiễn thì vị thế trong hệ thống giáo dục cũng như trong cộng đồng DN càng được nâng cao.

Mô hình đại học khởi nghiệp không chỉ thay đổi phương thức vận hành của nhà trường mà còn tác động mạnh mẽ đến tư duy và cách làm việc của giảng viên. Nếu trước đây, giảng viên chủ yếu tập trung vào giảng dạy thì với mô hình mới, họ sẽ dành khoảng nửa thời gian giảng dạy, còn lại sẽ tham gia nghiên cứu, phát triển mô hình kinh doanh và công nghệ mới cùng sinh viên.

Không chỉ dừng lại ở nghiên cứu lý thuyết, giảng viên còn có cơ hội trực tiếp tham gia vào quá trình hình thành và điều hành DN khởi nghiệp ngay từ trong trường. Điều này không chỉ nâng cao năng lực thực tiễn mà còn giúp họ cải thiện thu nhập đáng kể. Khi khởi nghiệp thành công, giảng viên có thể nhận được nguồn tài chính từ việc chuyển giao công nghệ, tham gia vào cổ phần DN hoặc nhận thù lao từ hợp tác nghiên cứu. Đây là cơ hội giúp giảng viên có thể “sống được bằng nghề” một cách bền vững.

Sinh viên theo học tại các trường đại học khởi nghiệp cũng được hưởng nhiều lợi ích thiết thực. Một trong những điểm đáng chú ý là giảm đáng kể gánh nặng chi phí học tập. Từ năm thứ hai, sinh viên đã có thể tham gia trực tiếp vào chương trình khởi nghiệp, các mô hình kinh doanh và công nghệ mới trong trường. Không chỉ học lý thuyết, sinh viên sẽ được trải nghiệm thực tiễn, làm việc nhóm, rèn luyện kỹ năng quản lý, phân tích thị trường và phát triển sản phẩm.

Đặc biệt, những nghiên cứu, phát minh được thương mại hóa và chuyển giao công nghệ, sinh viên không chỉ tích lũy kinh nghiệm quý báu mà còn có thu nhập ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Quan trọng hơn, khi tốt nghiệp, họ không chỉ là những người có kiến thức chuyên môn mà còn có kinh nghiệm thực tế để tự tin bước vào thị trường lao động hoặc tự thành lập DN.

Tiềm năng đối với các quỹ đầu tư và doanh nghiệp

Việc đầu tư ngay từ giai đoạn đầu vào nghiên cứu, phát triển mô hình kinh doanh và công nghệ mới trong trường đại học giúp quỹ đầu tư và DN có cơ hội tiếp cận những ý tưởng đột phá, độc quyền, đồng thời kiểm soát được quá trình phát triển sản phẩm. Thay vì phải chờ đợi công ty khởi nghiệp bên ngoài hình thành rồi mới đầu tư, việc đặt hàng nghiên cứu và hợp tác phát triển công nghệ ngay từ trong trường đại học giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro, tối ưu hóa chi phí và tăng khả năng sở hữu những sản phẩm mang tính tiên phong.

Một khi mô hình kinh doanh mới hoặc công nghệ mới được hoàn thiện và chứng minh hiệu quả, các quỹ đầu tư và DN có thể trực tiếp nhận chuyển giao hoặc tham gia sâu hơn vào giai đoạn thương mại hóa, sản xuất hàng loạt. Điều này không chỉ giúp họ nhanh chóng khai thác thị trường mà còn mang lại lợi nhuận bền vững. Tùy theo thỏa thuận, các bên - từ nhà đầu tư, DN, trường đại học cho đến nhóm nghiên cứu đều có cơ hội cùng hưởng lợi khi đề án thành công.

Bên cạnh lợi ích tài chính, việc đầu tư vào hệ sinh thái khởi nghiệp trong trường đại học còn giúp DN xây dựng hình ảnh đổi mới, đón đầu xu hướng công nghệ và tiếp cận nguồn nhân lực chất lượng cao từ sinh viên tốt nghiệp. DN có thể tìm kiếm tài năng trẻ, sát cánh cùng họ trong các chương trình dài hạn, tạo ra lực lượng nhân sự không chỉ giỏi chuyên môn mà còn thấu hiểu triết lý và chiến lược kinh doanh.

(*) Chủ tịch Công ty CP Đại học khởi nghiệp, Ủy viên Ban chấp hành Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)